زایلە - تغذیه کودک از زمان تولد تا دو سالگی اهمیت ویژه ای در رشد و تکامل او دارد. در این مقاله نکاتی پیرامون تغذیه نوزاد تا شش ماهگی و بعد از آن بررسی می شود.
تغذیه نوزاد و کودک
تغذیه نوزاد و کودک عاملی مهمی در ارتقا میزان رشد و تکامل آن ها است. دو سال اول زندگی کودک اهمیت ویژه ای دارد؛ زیرا تغذیه مناسب در این دوره میزان مرگ و میر را کاهش می دهد، خطر بیماری های مزمن را کم می کند و به طور کلی وضعیت تکامل و پرورش را بهبود می بخشد. سازمان بهداشت جهانی و یونیسف توصیه می کنند که اولین شیردهی بهتر است در طی یک ساعت اول بعد از تولد انجام شود، در شش ماه اول زندگی تغذیه نوزاد تنها با شیر مادر باشد، در شش ماهگی از غذاهای کمکی مغذی و ایمن استفاده شود و مصرف آن ها تا دو سالگی به همراه شیر مادر ادامه یابد. با این حال، بسیاری از نوزدان و کودکان تغذیه مناسبی دریافت نمی کنند. برای مثال، تنها 36 درصد از نوزادان صفر تا شش ماهه در سراسر جهان بین سال های 2007 تا 2014 تنها از شیر مادر تغذیه کرده اند.
شیردهی
شیردهی انحصاری برای شش ماه مزایای بسیاری را برای نوزاد و مادر به همراه دارد. مهم ترین آن محافظت در برابر عفونت های گوارشی است که نه تنها در کشورهای در حال توسعه بلکه در کشورهای توسعه یافته نیز مشاهده می شود. شروع سریع شیردهی به نوزاد در یک ساعت اول بعد از تولد، نوزاد را در برابر عفونت های اکتسابی ایمن کرده و میزان مرگ و میر را کاهش می دهد. خطر مرگ و میر ناشی از اسهال و سایر عفونت ها می تواند در نوزادانی که دوره شش ماهه تغذیه از شیر مادر را کامل نکرده اند و یا هرگز از شیر مادر تغذیه نکرده اند، افزایش یابد.
شیر مادر همچنین یک منبع مهم انرژی و مواد مغذی در کودکان شش تا بیست و سه ماهه است. شیر مادر می تواند نیمی از انرژی مورد نیاز کودکان بین 6 تا 12 ماهه و یک سوم انرژی مورد نیاز کودکان بین 12 تا 24 ماهه را تامین کند. این شیر منبع اساسی انرژی و مواد مغذی در زمان بیماری است و میزان مرگ و میر را در میان کودکانی که دچار سوء تغذیه شده اند کاهش می دهد. کودکان و نوجوانانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه کرده اند کمتر دچار اضافه وزن یا چاقی می شوند. علاوه بر این، آن ها عملکرد بهتری در آزمون های هوش و فعالیت در مدرسه دارند. بهبود تکامل کودک و کاهش هزینه های درمانی در اثر تغذیه از شیر مادر، نتایج مثبتی را برای اقتصاد خانواده و جامعه به دنبال دارد.
شیردهی در دوره طولانی تر نیز اثرات مثبتی بر سلامتی مادران دارد:
این کار خطر سرطان سینه و تخمدان را کاهش می دهد و فاصله بین بارداری ها را حفظ می کند (شیردهی به نوزادان زیر شش ماه اثر هورمونی به دنبال دارد که موجب متوقف شدن یا تاخیر در شروع قاعدگی می گردد). این یک روش طبیعی نسبی کنترل بارداری است که تحت عنوان روش آمنوره شیردهی شناخته می شود و احتمال بارداری را کمتر می کند.
غذای کمکی
در حدود شش ماهگی، نیاز نوزاد به انرژی و مواد مغذی بیش از میزانی است که شیر مادر آن را تامین می کند و مصرف غذای کمکی برای تامین این نیازها ضروری است. نوزاد در این سن از لحاظ تکاملی برای مصرف سایر مواد غذایی آماده است.
اگر غذاهای مکمل در شش ماهگی دریافت نشوند یا میزان مصرف آن ها کافی نباشد، رشد نوزاد دچار اختلال می گردد.
دستورالعمل های موجود برای غذای کمکی مناسب عبارتند از:
ادامه دادن به شیردهی مکرر و متناسب با نیاز کودک تا سن دو سالگی
غذا دادن با علاقه و توجه به کودک (به نوزادان به طور مستقیم غذا بدهید و کودکان را در غذا خوردن یاری کنید، به آرامی و صبورانه به آن ها غذا بدهید، آن ها را تشویق به خوردن و نه مجبور به خوردن کنید، با آن ها صحبت کرده و تماس چشمی را حفظ نمایید)
توجه به بهداشت در تهیه غذای کودک
آغاز غذای کمکی در شش ماهگی با مقدار کم و افزایش تدریجی آن با افزایش سن کودک. سه تا چهار وعده غذایی در روز برای کودکان 9 تا 23 ماهه و در صورت نیاز یک تا دو میان وعده
استفاده از غذاهای کمکی غنی شده با مکمل های ویتامین و مواد معدنی
افزایش دریافت مایعات شامل شیر مادر و غذاهای نرم و مورد علاقه در زمان بیماری
دکتر محمد جواد توکلی
