زایلە - بر اساس آنچه مارکو روبیو – منتخب ترامپ به‌عنوان وزیر امور خارجه – در جلسه تأیید صلاحیت در سنا گفت، ایالات متحده نمی‌خواهد شرکای کرد خود را رها کند، اما نمی‌خواهد با ترکیه، یکی از اعضای ناتو، دشمنی کند. اما به نظر می‌رسد که اظهارات این روزهای مقامات امنیتی ایالات متحده بیشتر نگرانی‌های ترکیه را مدنظر قرار می‌دهند.
اسعد الشیبانی وزیر خارجه جدید سوریه، مرحف ابوقصری وزیر دفاع و انس حطاب رئیس اطلاعات سوریه با هاکان فیدان وزیر امور خارجه و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه دیدار کردند.
الشیبانی با ترکیه بیگانه نیست، زیرا در استانبول تحصیل‌کرده است. وی با اعلام این سفر در شبکه‌های اجتماعی نوشت ترکیه “در 14 سال گذشته هرگز مردم سوریه را رها نکرده است”.
موضوع گفت‌وگوی آنها محرمانه باقی‌مانده است، اما فیدان و الشیبانی پس از نشست در کنفرانس مطبوعاتی مشترک ابراز خوشحالی کردند و فیدان پیشنهاد ترکیه برای کمک به دولت جدید سوریه در زمینه دفاع، امنیت و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات، از جمله «حمایت عملیاتی»، مبارزه با داعش را تکرار کرد.
الشیبانی به نوبه خود با بیان اینکه دمشق تضمین می‌کند که ترکیه از خاک سوریه تهدید نمی‌شود، گفت که شمال شرق سوریه تحت کنترل دولت مرکزی قرار خواهد گرفت و هویت عربی منطقه احیا خواهد شد.
درحالی‌که بیانیه‌ها دلگرم‌کننده است؛ اما چالش‌ها همچنان باقی است. پس از نیم‌قرن حکومت خاندان اسد، دمشق و حاکمان جدید آن سخت تلاش می‌کنند تا سوریه جدید را ارتقا دهند و برای بازسازی این کشور حمایت کسب کنند.
وزرای سوریه، علاوه بر ترکیه، با مقامات مختلف عربی و غربی از جمله وزرای خارجه فرانسه، آلمان و ایتالیا و هیئت‌هایی از ایالات متحده و اتحادیه اروپا هم دیدار کرده‌اند. اسعد الشیبانی همچنین از عربستان سعودی، اردن، قطر و امارات متحده عربی دیدار کرد تا به همسایگان منطقه‌ای سوریه اطمینان دهد.
گذشته و ایدئولوژی هیات تحریر الشام مایه نگرانی است. رهبر آن، احمد الشرع، زمانی رهبری النصره، یک سازمان سلفی/جهادی را بر عهده داشت که به امید ایجاد یک دولت اسلامی تحت حکومت شریعت در سوریه با اسد می جنگید.
هم او و هم تحریر الشام به‌سختی از هم‌قطاران قبلی خود فاصله گرفته‌اند و بر خط جدیدی از شمولیت و تساهل اقلیت‌ها تأکید می‌کنند. در حال حاضر، تحریر الشام نیروی مسلط در سیاست جدید سوریه است، اما رهبران انتقالی انتخاب نشده‌اند.
اولویت، ایجاد یک نظام سیاسی پایدار و مبنایی مشروع برای حکومت است که یک‌شبه محقق نخواهد شد و نیاز به صبر و زمان دارد. بااین‌حال، بازسازی باید فوراً آغاز شود و تأخیر ممکن است بار دیگر سوریه را وارد بحران کند.
قرار است در ماه مارس، دولت موقت تحریر الشام با یک دولت انتقالی فراگیر جایگزین شود. کنفرانس گفت‌وگوی ملی هم قرار است با حضور حدود 1200 نفر از تمام اقشار جامعه سوریه هفته‌های پیشرو تشکیل شود. انتظار می‌رود این کنفرانس تا زمان برگزاری انتخابات ملی الشرع را به‌عنوان رئیس‌جمهور تأیید کند.
آنکارا و کردها
ترکیه که 911 کیلومتر با سوریه مرز مشترک دارد در سرنگونی اسد نقش داشته و قرار است در بازسازی آن هم نقشی ایفا کند. اولویت‌های این کشور حذف گروه‌های کرد مسلح (مانند یگان‌های مدافع خلق (YPG) و تسهیل بازگشت میلیون‌ها پناهنده سوری است.
یگان‌های مدافع خلق که با گروه پ.ک.ک ارتباط دارد، بیش از 80 هزار جنگجو دارد که توسط ایالات متحده مسلح و آموزش دیده‌اند. روابط ۱۰ ساله آنها از دوره‌ای نشات می‌گیرد که در آن امریکایی‌ها و کردها برای هدف قرار دادن مقرهای داعش با یکدیگر همکاری کردند.
اگر رهبران جدید سوریه بتوانند به آنکارا در مورد کردها کمک کنند، باتوجه‌به اینکه این دو در سال 1998 بر سر حمایت سوریه از پ‌ک‌ک و رهبر آن عبدالله اوجالان در آستانه جنگ قرار داشتند، این یک تغییر چشمگیر خواهد بود. اخراج اوجالان از سوریه، امضای تفاهم نامه آدانا و دستگیری وی توسط اطلاعات ترکیه باعث کاهش تنش شد.
ترکیه اجازه حضور مسلحانه و خودمختار به یگان‌های مدافع خلق در شمال شرق سوریه را نخواهد داد؛ زیرا این موضوع را تهدیدی برای امنیت ملی می‌داند. این کشور می‌خواهد این یگان منحل شود و جنگجویان غیر سوری آن (از جمله شبه‌نظامیان پ ک ک) سوریه را ترک کنند.
بازتعریف روابط
اخیراً مظلوم عبدی رهبر یگان‌های مدافع خلق با الشرع در دمشق دیدار کرده است. دو طرف در مورد اینکه چگونه گروه یگان‌های مدافع خلق می تواند در نظام سیاسی جدید سوریه جذب شود، آیا به ارتش می‌پیوندد (و چگونه)، آیا به مناطق با اکثریت کردها نوعی خودمختاری اداری و دارایی اختیارات در خصوص آینده میادین نفتی اعطا می‌شود، بحث کردند.
حاکمان جدید سوریه می‌دانند که یکی از اولویت‌های آنها خلع سلاح بسیاری از شبه‌نظامیان مسلح در سراسر کشور و الحاق آنها به ارتش جدید است. الشرع می‌گوید که گروه‌های مسلح در این مورد ثبت‌نام کرده‌اند، اما این گفته کاملاً درست نیست.
گروه موسوم به یگان‌های مدافع خلق گفته است که اصولاً با عضویت در ارتش ملی مخالف نیست، اما جزئیات باید مورد بحث قرار گیرد. در همین حال، گروه‌های مسلح در جنوب سوریه، در سویدا، درعا و قنیطره – که برخی از آنها با کشورهای منطقه ارتباط دارند – نیز می‌گویند که می‌خواهند قبل از ثبت‌نام ببینند اوضاع چگونه پیش می‌رود.
روابط ترکیه با هیات تحریر الشام و فرماندهان جدید سوریه اکنون باید در سطح دولتی تعیین شود و یک بستر قانونی مناسب برای آن ایجاد شود. در دوران اسد، ترکیه و سوریه در سال 1998 توافق آدانا را امضا کردند که منجر به اخراج PKK شد.
در سال 2010، بدون لغو توافق آدانا، «توافقنامه همکاری مشترک علیه تروریسم و سازمان های تروریستی» بین دو کشور امضا شد. با این حال، به دلیل آغاز بحران سوریه در سال 2011 هرگز عملی نشد و روابط دوجانبه هرگز بهبود نیافت.
ایالات متحده و متحدان غربی آن هم نگران هستند که داعش از خلأ قدرت بین انحلال ارتش اسد و تشکیل یک جایگزین، استفاده و خود را سازماندهی کند. تعداد زیادی از جنگجویان داعش و خانواده‌هایشان در حال حاضر در شمال سوریه، عمدتاً در مناطق تحت کنترل کردها، در محاصره هستند.
حمایت غرب از کردها
اخیراً یک هیئت کرد سوری به فرانسه سفرکرده است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه بعداً گفت که کشورش دست از حمایت کردهای سوریه برنخواهد داشت. فیدان با تحقیر گفت که ترکیه در این مورد با امریکا طرف حساب است، نه یک کشور کوچک اروپایی.
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور منتخب امریکا هم که هنوز وارد کاخ سفید نشده و سیاست امریکا در قبال سوریه را روشن نکرده است. او در دور اول ریاست‌جمهوری خود ترجیح می‌داد تا نیروهای امریکایی از سوریه خارج شوند، اما مثل سابق، خروج کامل بعید است.
بر اساس آنچه مارکو روبیو – منتخب ترامپ به‌عنوان وزیر امور خارجه – در جلسه تأیید صلاحیت در سنا گفت، ایالات متحده نمی‌خواهد شرکای کرد خود را رها کند، اما نمی‌خواهد با ترکیه، یکی از اعضای ناتو، دشمنی کند. اما به نظر می‌رسد که اظهارات این روزهای مقامات امنیتی ایالات متحده بیشتر نگرانی‌های ترکیه را مدنظر قرار می‌دهند.
بر اساس گزارش‌های تأیید نشده، ایالات متحده به‌عنوان واسطه‌ای بین آنکارا، دمشق و یگان‌های مدافع خلق عمل می‌کند. در روزهای اخیر، جان باس، معاون وزیر امور خارجه امریکا، برای دومین بار به‌سرعت به ترکیه سفرکرده است. هرچند اظهارات او منفی نبود، اما به نظر می‌رسد که ترک‌ها و امریکایی‌ها هنوز در برخی زمینه‌ها با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند. سرنوشت یگان‌های مدافع خلق و آینده سوریه ممکن است به توافقات این دو متحد ناتو بستگی داشته باشد.
منبع المجلە