زایلە - سیما سامان در میان دو انبوه زباله میوه ایستاده است. دختر 24 ساله با پوشیدن شلوار مردانه کردی، چند پوست انار را برمی دارد و آن را بو می کند. او به دستگاه کوچکی که شبیه یک خردکن گوشت است اشاره می کند و توضیح می دهد: "در اینجا ما پوست و سایر ضایعات میوه ها را به عنوان اولین گام برای تولید کود آلی آسیاب می کنیم."
این ایده روز در حین رفت و آمد به دانشگاه در اوایل سال 2024 به ذهن سیما رسید. او متوجه شد توده‌های بزرگی از پوست انار در جاده پراکنده شده است. این پوست ها پس از فرآوری میوه توسط کارخانه های آبمیوه گیری دور ریخته می شد. سیما همچنین ضایعات مشابهی را در جشنواره سالانه انار در حلبچه مشاهده کرد که در آن تن ها ضایعات میوه از جمله پوست انار در خیابان ها به هم ریخته بود. این منظره مکرر جرقه ای را در او ایجاد کرد که زباله ها را به چیزی مفید تبدیل کند.
اقتصاد حلبچه که در اقلیم کردستان قرار دارد تا حد زیادی به کشاورزی وابسته می باشد و دارای خاکی حاصلخیز است. با این حال، محیط زیست منطقه با تهدیدات قابل توجهی مواجه است. حلبچه در سال 1988 توسط رژیم صدام حسین با سلاح های شیمیایی مورد حمله قرار گرفت و هزاران نفر کشته و بسیاری دیگر به شدت مجروح شدند. خاک تا حدی مسموم شد و تا به امروز، بسیاری از کشاورزان به امید افزایش تولید غلات، گردو و انار، از کودهای شیمیایی استفاده می کنند.
بر اساس آمار شهرداری روزانه بیش از 150 تن زباله در استان حلبچه جمع آوری می شود. بیشتر این ضایعات غذایی در خارج از مرکز استان دفن می شود، جایی که طی چند ماه تجزیه می شود و متان تولید می کند - یک گاز گلخانه ای که موجب گرم شدن کره زمین می شود. سیما از طریق خواهرش که در رشته کشاورزی در دانشگاه حلبچه تحصیل می کند، با مضرات زیست محیطی زباله های مواد غذایی آشنا شد. خواهران و برادران دریافتند که این عمل ساده دفن زباله‌های غذایی در زمین یکی از دلایلی است که عراق و اقلیم کردستان جزو پنج منطقه متاثر از تغییرات آب و هوایی در سطح جهان هستند، چیزی در طول مشارکت عراق در COP27 در سال 2022 و در بیانیه‌های مشترک فائو و WFP در روز جهانی غذا در سال 2023 گزارش شد.
سیما می گوید: «من قصد داشتم استفاده از مواد شیمیایی را در سرزمین خود متوقف کنم، زیرا می خواهم از محیط زیست و خاک محافظت کنم و می خواهم خاطره تلخ حمله شیمیایی را پاک کنم. من هم می خواستم یک منبع امرار معاش ایجاد کنم».
این فقط انرژی یک دختر جوان نبود که پروژه را ممکن کرد. خانواده او در راه اندازی «کارخانه کمپوست قهرمان کولا» از سیما حمایت کردند. ارائه دهنده خدمات آلمانی GIZ کمک های مالی و دوره هایی را در زمینه مدیریت پروژه و بازاریابی ارائه کرد. وزارت کشاورزی استان یک قطعه زمین موقت یک دونوم (2500 متر مربع) به او اعطا کرد. ستار محمود مدیرکل اداره کشاورزی گفت: کشاورزان و شهروندان را به استفاده از کودهای طبیعی تشویق می کنیم زیرا از واردات کودهای شیمیایی ضرر اقتصادی زیادی متحمل می شویم و تمام مواد اولیه تولید آن در کردستان موجود است. خواهر سیما استادان خود را متقاعد کرد که بر این پروژه نظارت کنند تا بتوانند کار خود را بر اساس تحقیقات علمی بنا کنند.
هفت کیلومتر خارج از شهر، جایی که علف ها حتی قبل از رسیدن بهار سبز هستند، کارخانه کوچکی راه اندازی می شود. یک چادر محصولات کمپوست را در کنار ابزارهایی مانند بیل، سطل و ترازو قرار می دهد. انبوهی از پوست میوه و سایر ضایعات در این نزدیکی نشسته است. پس از آسیاب کردن مواد، چندین مرحله پردازش زمان بر از جمله افزودن خاک حاصلخیز محلی به نام خاک شهرزور دنبال می شود.
سیما تاکنون سه تن پوست انار از کارخانه ها و همچنین ضایعات روغن زیتون را دریافت کرده است. او توضیح می دهد: «در پایان کل فرآیند، 1000 کیلوگرم کمپوست از یک تن پوست میوه دریافت می کنیم. یکی از خریداران محصولات سیما می گوید: «مدتی کود سیما را امتحان کردم و متوجه شدم که خوب است. حالا مشتریانم را تشویق می کنم که از کودهای ارگانیک در باغ هایشان استفاده کنند. قیمت فروش(حدود 2 دلار آمریکا) است.
اگرچه مقیاس تولید سیما در مقایسه با تولید عظیم کشاورزی در حلبچه رقم کوچکی است، اما تلاش های او آغازی بزرگ است. آمارهای رسمی حاکی از آن است که استان حلبچه دارای 40 هزار اصله درخت گردو بوده و سالانه 40 هزار تن انار تولید می کند که بیشتر آن به صورت آب میوه و مربا تولید می شود. این منطقه همچنین 250 تن زیتون را به روغن تبدیل می کند، اما تمام زباله ها دور ریخته می شوند. این منحصر به حلبچه نیست. در سراسر جهان تخمین زده می شود که 17 درصد مواد غذایی از جمله میوه ها و سبزیجات به زباله تبدیل می شوند. به همین دلیل است که سازمان ملل متحد از کمپوست کردن ضایعات غذایی به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای مبارزه با آلودگی محیط‌زیست حمایت می‌کند.
در حلبچه، اکثریت قریب به اتفاق کشاورزان مانند محمود قادر (59 سالە) به استفاده از کودهای شیمیایی ادامه می دهند. در حالی که بوته‌های گوجه‌فرنگی‌اش را برای بهار آماده می‌کند و برای محافظت از آنها در برابر سرما نایلون می‌گذارد، به توده‌ای از کود سفید اشاره می‌کند. او می گوید: «مواد بیشتری در کامیون وجود دارد که آماده ریختن در خاک است. قادر کود شیمیایی تونس را به قیمت هر کیلوگرم 1250 دینار (کمتر از یک دلار) خریداری کرد. او می گوید: «به دلیل قیمت بالا، من فقط می توانم 1.5 تن برای 20 دونم بخرم. اگر قیمت ها کمتر بود، بیش از دو برابر این مقدار استفاده می کرد.
قادر از تحقیقاتی که فواید کودهای آلی را نشان می دهد بی اطلاع است. به عنوان مثال، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) اشاره می کند که کودهای حیوانی و سایر کودهای طبیعی خاک را تقویت کرده و آن را با فسفر و سایر مواد مغذی غنی می کند.
ایروان محمد، کارشناس محیط زیست، که دارای مدرک لیسانس در رشته خاک شناسی است، می گوید: «اگر کشاورزان دو سال متوالی از کودهای آلی استفاده کنند، عملکردی مشابه کودهای شیمیایی خواهند داشت، اما بدون آسیب به خاک و آب».
با وجود اینکه بسیاری از کشاورزان مانند قادر بی سواد نیستند و فواید کودهای ارگانیک را شنیده اند، اما اکثر آنها از آنها درخواستی ندارند. دیدار قیصر، 28 ساله، فروشنده بذر و کود در حلبچه، می گوید کە آنها به سادگی به این کودها باور و اطمینان ندارند.
با وجود عدم اقدام قابل توجه مقامات اقلیم کردستان، افرادی مانند دکتر مسلم سلیمان در حال افزایش آگاهی در مورد خطرات کودهای شیمیایی هستند. او به عنوان یک مدرس دانشگاه و متخصص در تأثیرات کودها بر گیاهان و یک دانشجوی دکترا که در مورد موضوعات مرتبط با گیاهان تحقیق می کند، عمیقاً نگران محیط زیست و سلامت عمومی است. او از طریق پلتفرم های رسانه های اجتماعی و همکاری با سازمان های مختلف، به کشاورزان در مورد خطرات کودهای شیمیایی آموزش می دهد و از جایگزین های ارگانیک حمایت می کند. او می گوید: بزرگترین نگرانی ما کمبود دانش است. او با برگزاری سمینارهای آموزشی توضیح می دهد که چگونه استفاده طولانی مدت از کودهای شیمیایی می تواند حاصلخیزی خاک را کاهش دهد و به سلامت انسان آسیب برساند.
سیما با چالش غلبه بر بی اطلاعی و ناآگاهی مردم نیز مواجه است. اما به جای عقب نشینی، مصمم است که شرکت کوچک خود را تحکیم کند و گسترش دهد. او هم اکنون دو کارگر مرد را استخدام کرده است و در حال گفتگو با دو زن است که ممکن است به تیم او بپیوندند. او همچنین در حال بررسی سرمایه گذاری در فناوری است. سیمای کارآفریم می‌گوید: با یک ماشین سنگ‌زنی واقعاً خوب، می‌توانیم بسیار مؤثرتر کار کنیم. علاوه بر این، او در حال آزمایش با مخلوطی از سرگین حیوانات، آب و سایر مواد طبیعی برای ایجاد کود آلی پایدارتر است.
سیما با ایده ها و برنامه های فراوان برای غلبه بر تردیدها و موانع، با اعتماد به نفس لبخند می زند. "من هرگز تسلیم نشدم و تسلیم نخواهم شد."
بوار قادر
پاراگراف - ترجمە زایلە