چاودێرێکی سیاسی: ڕێککەوتنێکی سیاسی ڕێگە خۆش دەکات بۆ کردنەوەى گرێی هەڵبژاردن لە کوردستانی عێراق

زایەڵە - شوان جاف چاودێری سیاسی  بە زایەڵەی ڕاگەیاند،  ڕۆژی شەممەی ڕابردوو، ناکۆکییە سیاسییەکانی کوردستانی عێراق شایەتی پێشکەوتنێکی بەرچاوی لەسەر یاسای هەڵبژاردن و تۆماری دەنگدەران بەخۆیەوە بینی، کە لەئەنجامدا هەڵبژاردنە گشتییەکانی هەرێم لە کۆتایی ساڵی ڕابردوو دواخرا.

ڕێککەوتنێکی فراوانکراوی نێوان کۆمەڵێک هێزی سیاسیی هەرێم ڕاگەیاند، دوای ڕێککەوتنی سەرەتایی چەند ڕۆژێک لەمەوبەر لە نێوان هەردوو پارتی دیموکرات و یەکێتی نیشتمانی، لەسەر یاسایەکی نوێی هەڵبژاردن.نووسینگەکانی هەڵبژاردنی ژمارەیەک لایەن و هێزی سیاسی کوردستان لە بارەگای مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانپەروەری کوردستان لە شاری سلێمانی کۆبوونەوەیەکی فراوانتریان ئەنجامدا، سەبارەت بە ئامادەکاری و لێکتێگەیشتن بۆ هەموارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، و بۆ گەیشتن بە کۆدەنگی لەسەر پرسی کورسی پشکنینی مشتومڕاوی، لە کاتێک جوڵانەوەى نەوەی نوێ کە گەورەترین هێزی ئۆپۆزسیۆنە لە کوردستان عێراق بەشدارنەبوو لەم کۆبوونەوەیە.

وتیشی،  وردەکاری ڕێککەوتنەکە لە ڕاگەیەندراوێکدا کە دوای کۆبوونەوەکە بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەوەکردووە، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە پرسەکانی پەیوەست بە هەموارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی کوردستان و کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان کراوە، و لەنێوان خۆیاندا لەسەر ئەم خاڵانە ڕێککەوتوون، سیستەمی چوار بازنەى بەپێی پارێزگاکانی هەرێم دەبێت.پەسەندکردنی تۆمارکردنی سیستەمی بایۆمەتری باوەڕپێکراو لەلایەن کۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان لە عێراق لەگەڵ سەرجەم پێداویستییەکانی. پەسەندکردنی داتاکانی وەزارەتی پلاندانانی عێراق بۆ دیاریکردنی ڕێژەی کورسییەکانی پارێزگاکان.کاراکردنی کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و ڕیفراندۆم لە هەرێم.سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان و کوتلەکانى پەرلەمان لەگەڵ نوێنەرانی پێکهاتەکان لە ناوەوە و دەرەوەی پەرلەمان کۆدەبنەوە.بەپێی ئەو مەرجانەی کە لەسەری ڕێککەوتوون، چاودێران پێیان وایە خاڵی ناکۆکی لەسەر کورسییەکانی پشکی  پێکهاتە بچووکەکانی هەرێم، کە دەکاتە ١١ کورسی دابەشکراوە بە ٥ کورسی بۆ مەسیحییەکان و ٥ کورسی بۆ تورکمان، جگە لە یەک کورسی بۆ ئەرمەنییەکان، لە ڕێگایە بۆ چارەسەرکردن لە ڕێگەی پەسەندکردنی میکانیزمێکی ڕاوێژکاری و هەماهەنگی لەگەڵ نوێنەرانی ئەو پێکهاتانە.تەنها لە ناو قوبەی پەرلەماندا.

ئەوەشی خستەڕوو، چاودێران ئاماژەیان بەوەشکرد، ئاماژەکردن بە داتا و ئاماری دەسەڵاتە فیدراڵییە پەیوەندیدارەکانی عێراق، وەک وەزارەتی پلاندانان و کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان لە بەغدا، بۆ دیاریکردنی ژمارەی کورسییەکانی هەر پارێزگایەک و تۆماری دەنگدەران لە هەرێم، نوێنەرایەتی زیادکردنێک دەکات بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانی نێو کورد لەسەر ئەم پرسانە، بەمەبەستی بەرزکردنەوەی کەشوهەوای هاوکاری و یەکگرتنی نێوان بەغدا و هەولێر بەتایبەتی لەسەر ئاستی هەڵبژاردنەکان.پیرۆزکردنی دیموکراسی ناوچەیی

سەبارەت بە گرنگی ڕێککەوتنەکەش، بەڕێوەبەری سەنتەری عێراقی بۆ لێکۆڵینەوەی ستراتیژی، دکتۆر غازی فەیسەڵ حسێن لەم بارەوە ڕایگەیاند: گومانی تێدا نییە ئەم ڕێککەوتنە هەنگاوێکی گرنگە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی یاسادانان کە نوێنەرایەتی چەسپاندنی ئەزموونی دیموکراسی هەرێمی کوردستانی عێراق دەکەن، لە ڕێگەی هەڵبژاردنی پەرلەمان و حکومەتێکەوە.و بەردەوامبوون لە بەرنامەکانی پەرەپێدان و مۆدێرنیزاسیۆن لەم بەشە گرنگەی عێراقدا.حوسێن زیاتر گوتی، چارەسەری ئەم کێشەیە گەرەنتی پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان بەغدا و هەولێر دەکات لە چوارچێوەی دەستووری فیدراڵی عێراق، بە شێوەیەک کە هاوبەشی و کارلێک و هەماهەنگی نێوان هەردوولا بەرەو بەدیهێنانی سەقامگیری و ئاسایش و خۆشگوزەرانی لە ناوچەکەدا بەرزبکاتەوە". هەرێم و عێراق بە دشتي.و لە درێژەی قسەکانیدا وتی، ئەوەی ڕوویدا وێستگەیەکی گرنگە لە بەرژەوەندی پتەوکردنی دیموکراسی و ئاشتەوایی لە هەرێمی کوردستان، لە ڕێگەی ڕێکەوتنی کۆمەڵێک هێزی سیاسی دیار بۆ هەموارکردنەوە و پەرەپێدانی یاسای هەڵبژاردن بە شێوەیەک کە دیدگاکان لەبەرچاو بگیرێت و تێبینی لایەنە جیاوازەکان و یەکخستنی هەڵوێستەکانیان لەسەری، وەک ئامادەکارییەک بۆ دیاریکردنی وادەی هەڵبژاردن کە هەمووان پێداگرن لەسەر ڕێکخستنی لەماوەی ئەمساڵدا.

باسی لەوەشکرد، وە پەرلەمانی هەرێمی کوردستانی عێراق، لە مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی ڕابردوودا، ئەرکی یاسادانانی خۆی درێژکردەوە تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣، لە میانی دەنگدان بە زۆرینەی دەنگی ٨٠ لە کۆی ١١١ ئەندام، کە دەنگیان بە یاسای درێژکردنەوەی خولی پێنجەمی پەرلەمان کە لە مانگی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ کۆتایی هات، بەهۆی کاریگەری ناکۆکی سیاسی کە بووە هۆی ئەنجام نەدانی ئەو هەڵبژاردنە گشتیانەی کە بڕیار بوو لە پاییزی ٢٠٢٢

ئەنجام بدرێت.لە بەیاننامەیەکدا کە لەو کاتەدا پەرلەمان بڵاویکردەوە، ئاماژەی بەوەکردووە، درێژکردنەوەی ئەو ماوەیە هەنگاوێکە بۆ "رێگریکردن لە ڕێگەی بۆشایی یاسایی و نوێنەرایەتیکردنی پرەنسیپی بەردەوامی دامەزراوە دەستوورییەکان لە هەرێمی کوردستانی عێراق.

کامەران کەریم