چاودێرێکی سیاسی بۆ زایەڵە لێکیدایەوە؛ هاککرانی پنتاگۆن

زایەڵە - شوان جاف چاودێری سیاسی بەزایەڵەی ڕاگەیاند، پنتاگۆن هاکرائەمە پێشێلکارییە ئەمنییە جددیەکانە لەدوای ویکیلیکسەوە سەیر دەکرێت دزەپێکردن لە ساڵی ٢٠١٣دا، کە زیاتر لە ٧٠٠ هەزار بەڵگەنامە و ڤیدیۆ و کێبڵی لەخۆگرتبوو.بێمتمانەى  هاوپەیمانەکان..

 ٥ سیناریۆ سەبارەت بە دزەپێکردنی بەڵگەنامەکانی پنتاگۆن. دزەپێکراوەکانی پنتاگۆن: هێزەکانی ناتۆ لە ئۆکرانیا.فەرەنسا ڕەتیدەکاتەوە،دوای دزەپێکردنی ئازار کۆریای باشوور چاوەڕێی ڕوونکردنەوەی ئەمریکایە.واشنتۆن مەترسییەکانی پەیوەست بە دزەپێکردنی بەڵگەنامە نهێنییەکان هەڵدەسەنگێنێت.

وتیشی،  بەرپرسێکی کۆشکی سەرۆکایەتی کۆریای باشوور یەکشەممە ڕایگەیاند، سیئۆل ئاگاداری ڕاپۆرتە میدیاییەکانە سەبارەت بە دزەپێکردنی چەند بەڵگەنامەیەکی نهێنی سەربازی ئەمەریکا، بەنیازە لەگەڵ ئەمەریکا تاوتوێی ئەو پرسانە بکات کە بەهۆی دزەپێکراوەکانەوە هاتوونەتە ئاراوە.ڕۆژی هەینی 3 بەرپرسی ئەمریکی بە ئاژانسی ڕۆیتەرزیان ڕاگەیاندووە، چەند بەڵگەنامەیەکی نهێنی سەربازی ئەمەریکا لەم دواییانەدا لە سۆشیال میدیا بڵاوبوونەتەوە و وێنەیەکی بەشەکی شەڕی ئۆکرانیایان بۆ ماوەی مانگێک خستووەتەڕوو.ئاماژەیان بەوەشکردووە، پێدەچێت ڕووسیا یان توخمەکانی دڵسۆز بۆی لە پشت دزەپێکردنەکەوە بن.دزەپێکردنەکان دەربارەی کۆریای دۆستانە،ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز ڕۆژی یەکشەممە بڵاویکردەوە، بەڵگەنامە دزەپێکراوەکان وردەکاری گفتوگۆی تایبەتی نێوان بەرپرسانی باڵای کۆریای باشوور لەخۆدەگرێت سەبارەت بە فشارەکانی ئەمریکا بۆ سەر هاوپەیمانی ئاسیا بۆ یارمەتیدانی دابینکردنی چەک بۆ ئۆکرانیا و سیاسەتی سیئۆل بۆ ئەوەی ئەو کارە نەکات.ڕۆژنامەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، سیئۆل ڕەزامەندی دەربڕیوە لەسەر فرۆشتنی تۆپخانە بۆ ئەوەی یارمەتی ئەمریکا بدات بۆ پڕکردنەوەی کۆی چەکەکانی، پێداگری لەسەر ئەوە دەکات کە "بەکارهێنەری کۆتایی" پێویستە سوپای ئەمریکا بێت. بەڵام بەرپرسانی باڵای کۆریای باشوور نیگەران بوون لەوەی ئەمریکا ئەوان بۆ ئۆکرانیا دابین بکات.

ڕونیشیکردەوە،سیناریۆ سەبارەت بە دزەپێکردنی بەڵگەنامەکانی پنتاگۆن...

بەرپرسانی ئەمەریکا هەوڵی زۆر دەدەن بۆ دۆزینەوەی سەرچاوەی دزەپێکردنی بەڵگەنامە سەربازی و هەواڵگرییە زۆر نهێنییەکان کە لە ئینتەرنێتدا بڵاوبوونەتەوە، لەوانە وردەکارییەکانی پەیوەست بە بەرگرییە ئاسمانییەکانی ئۆکرانیا و دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل مۆساد،سیناریۆى یەکەم،وەدەرنانی هاوپەیمانانشارەزایانی ئەمنی ڕۆژئاوا و بەرپرسانی ئەمەریکا ڕایانگەیاندووە، گومانیان هەیە کەسێک لە ئەمریکاوە لە پشت دزەپێکراوییەوە بێت.ئەو بەرپرسانە ئاماژەیان بەوەشکردووە، ئەو بابەتانەی کە لە بەڵگەنامەکاندا هاتووە، کە باس لە شەڕەکانی ئۆکرانیا، چین، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا دەکەن، ئاماژەیان بەوە کردووە کە لەلایەن هاوڵاتییەکی ئەمریکییەوە دزەپێکراون نەک هاوپەیمانێک.لای خۆیەوە مایکل مولرۆی، بەرپرسێکی باڵای پێشووی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا (پنتاگۆن) لە چاوپێکەوتنێکدا بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە، ئێستا گرنگی لەسەر ئەوەیە کە ئەمە دزەپێکردنێکە لە ئەمریکاوە، چونکە زۆرێک لەو بەڵگەنامانە لەناو ئەو بەڵگانەدا بوون خاوەندارێتی تەنها ئەمریکا.

ئەوەشی خستەڕو، سیناریۆى دووەم، توخمەکانی لایەنگری ڕووسیا

لەکاتێکدا بەرپرسانی ئەمەریکاڕایانگەیاندووە، لێکۆڵینەوەکان لە قۆناغی سەرەتاییدایە، هەروەها ئەوانەی بەرپرسی ئیدارەکەین، ئەگەری ئەوە بەدوور ناگرن کە توخمەکانی لایەنگری ڕووسیا لەپشت دزەپێکردنی دزەپێکراوەوە بن، کە ئەمەش وەک یەکێک لە پێشێلکارییە ئەمنییە جددیەکان لەدوای ویکیلیکسەوە سەیر دەکرێت دزەپێکردن لە ساڵی ٢٠١٣دا، کە زیاتر لە ٧٠٠ هەزار بەڵگەنامە و ڤیدیۆ و کێبڵی لەخۆگرتبوو.دوای ئاشکرابوونی دزەپێکردنەکە، ئاژانسی ڕۆیتەرز پێداچوونەوەی بە زیاتر لە 50 بەڵگەنامەی "نهێنی" و "نهێنی سەرەکی"دا کرد کە بۆ یەکەمجار مانگی ڕابردوو لە سۆشیال میدیادا دەرکەوتن، سەرەتا بە دیسکۆرد و فۆڕچۆن دەستیپێکرد. هەرچەندە هەندێک لەو بەڵگەنامانە چەند هەفتەیەک لەمەوبەر بڵاوکراونەتەوە، بەڵام ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز یەکەمجار بوو کە ڕۆژی هەینی ڕاپۆرتی لەسەر دا.سیناریۆى سێیەم،خەمڵاندنی زیانەکان

ئاژانسی ڕۆیتەرز بە شێوەیەکی سەربەخۆ ڕاستی ئەم بەڵگەنامانەی پشتڕاست نەکردۆتەوە و هەندێکیان خەمڵاندنی قوربانییەکانی سەنگەرەکانی ئۆکرانیایان تێدابووە، بەڵام پێدەچێت دەستکارییان بۆ کراوە بۆ ئەوەی کەمترین زیانی ڕووسیا بگرێتەوە. هەروەها هێشتا ڕوون نییە کە بۆچی لانیکەم یەکێک لەو بەڵگەنامانە بە "پۆلێننەکراو" ناوزەد کراوە، هەرچەندە زانیاری زۆر نهێنی لەخۆگرتبوو.

بەشێک لە بەڵگەنامەکان نووسراوە "نۆڤۆرێن"، واتە ناتوانرێت بۆ کەسانی دەرەوە بڵاوبکرێنەوە.جگە لەوەش دوو بەرپرسی ئەمریکی ڕۆژی یەکشەممە بە ئاژانسی ڕۆیتەرزیان ڕاگەیاندووە کە ئەگەری دەستکاریکردنی بەڵگەنامەکان بۆ بەلاڕێدابردنی لێکۆڵەران سەبارەت بە سەرچاوەکەیان یان بڵاوکردنەوەی زانیاری ناڕاست کە ڕەنگە زیان بە بەرژەوەندییە ئەمنییەکانی ئەمریکا بگەیەنن، ڕەت ناکەنەوە.بەڵگەنامەیەکی زۆر مەترسیدار

یەکێک لە بەڵگەنامەکان کە بەرواری ٢٣ی شوباتە و بە "نهێنی" نووسراوە، وردەکارییەکانی چۆنیەتی کەمبوونەوەی سیستەمی بەرگری ئاسمانی ئێس ٣٠٠ی ئۆکرانیا تا ٢ی ئایار بەو ڕێژەیەی ئێستای بەکارهێنانیان دەخاتە ڕوو.ئەو جۆرە زانیارییە وردە پارێزراوانە دەتوانن سوودێکی زۆریان بۆ هێزەکانی ڕووسیا هەبێت و ئۆکرانیاش ڕایگەیاندووە کە سەرۆک و بەرپرسانی باڵای ئەمنی ڕۆژی هەینی کۆبوونەتەوە بۆ تاوتوێکردنی ڕێگاکانی ڕێگریکردن لە دزەپێکردنەکان.کۆنترۆڵی هاوپەیمانان

بەڵگەنامەیەکی دیکە کە مۆرکی "نهێنی سەرەکی"ی لەسەرە و لە بەیاننامەیەکی سی ئای ئەی وەرگیراوە کە لە بەرواری ١ی ئازاری زایینیدا بڵاوکراوەتەوە، تیایدا هاتووە کە دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل (مۆساد) پشتگیری لە ناڕەزایەتییەکان کردووە دژی پلانەکانی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل بۆ توندکردنەوەی کۆنترۆڵی دادگای باڵا.لە بەڵگەنامەکەدا هاتووە، ئەمریکا لە ڕێگەی سیگناڵە هەواڵگرییەکانەوە ئاگاداری ئەم بابەتە بووە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی واشنتۆن سیخوڕی بەسەر یەکێک لە گرنگترین هاوپەیمانەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکات.ئەمڕۆ یەکشەممە، نووسینگەی نەتانیاهۆ لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە، بەڵگەنامەکە "درۆیە و بە تەواوی بێ بنەمایە.

هێمای بەوەشکرد،سیناریۆى چوارەم، فشار لەسەر کۆریای باشووربەڵگەنامەیەکی دیکە وردەکاری گفتوگۆی تایبەتی نێوان بەرپرسانی باڵای کۆریای باشوور سەبارەت بە فشارەکانی ئەمریکا بۆ سەر هاوپەیمانی ئاسیا بۆ یارمەتیدانی دابینکردنی چەک بۆ ئۆکرانیا و سیاسەتی سیئۆل بۆ نەکردنی ئەو کارە خستەڕوو.بەرپرسێکی کۆشکی سەرۆکایەتی کۆریای باشوور ئەمڕۆ یەکشەممە ڕایگەیاند، سیئۆل ئاگاداری ڕاپۆرتە میدیاییەکانە سەبارەت بە بەڵگەنامە دزەپێکراوەکان و بەنیازە لەگەڵ ئەمریکا تاوتوێی ئەو پرسانە بکات کە دزەپێکراون.پنتاگۆن باسی ناوەڕۆکی ئەم بەڵگەنامانەی نەکردووە، لەنێویاندا چاودێریکردنی بەڕواڵەت هاوپەیمانان. پێنجەم، وردەکارییەکی بەشەکی لە شەڕی ئۆکرانیادوو بەرپرسی ئەمەریکا کە نەیانویست ناویان ئاشکرا بکرێت، ڕایانگەیاند، لەکاتێکدا نیگەرانی لەبارەی بەڵگەنامە دزەپێکراوەکانی پنتاگۆن و دەزگا هەواڵگرییەکان هەبووە، بەڵام بەڵگەنامەکان تەنیا وێنەیەکی بەشێکیان لە شەڕی ئۆکرانیا داوە کە دەگەڕێتەوە بۆ مانگێک پێش ئێستا، نەک هەڵسەنگاندنەکانی ئەم دواییە.ئەو بەرپرسانە ئاماژەیان بەوەشکردووە، دەزگا هەواڵگرییەکان و سەربازییەکان چاویان لە ئۆپەراسیۆنەکانیانە بۆ ئەوەی بزانن چەند زانیاری هەواڵگری لە ناوخۆدا هاوبەش کراوە.لای خۆیەوە کۆشکی سپی ئەم بابەتەی ئاراستەی پنتاگۆن کرد، کە ئەمڕۆ یەکشەممە پشتڕاستی کردەوە کە لەژێر لێکۆڵینەوەدایە، هەروەها بە فەرمی ڕەوانەی وەزارەتی دادی کردووە و داوای لێکردووە لێکۆڵینەوەی لەسەر بکات.پاڵنەرەکان دزە دەکات

بەرپرسێک بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە، بەرپرسان بەدواداچوون بۆ ئەو پاڵنەرانە دەکەن کە ڕەنگە پاڵ بە بەرپرسێکی ئەمریکی یان چەند بەرپرسێکەوە بنێن بۆ دزەپێکردنی زانیارییە هەستیارەکانی لەو شێوەیە.ئاماژەی بەوەشکرد، لێکۆڵەران چوار پێنج ئەگەریان پشکنیوە، لەوانە ئەو کەسەی ئەو بەڵگەنامانەی بڵاوکردۆتەوە، یەکێک بووە لەو کارمەندانەی کە ناڕازی بووە لە دۆخەکە یان یەکێک بووە لەو بەرپرسانەی لە ماڵەوە هەوڵی زیانگەیاندن بە بەرژەوەندییەکانی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا دەدات.وەڵامی خێرای فەرەنسی

دەستبەجێ وەزارەتی بەرگری فەرەنسا بوونی سەربازانی فەرەنسی لە ئۆکرانیا ڕەتکردەوە، بەپێی ئەو بەڵگەنامانەی کە دەگەڕێندرێنەوە بۆ پنتاگۆن و لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا دزەیان پێکردووە بۆ تۆڕەکانی ڕووسیا.سێباستیان لیکۆرن، وەزیری بەرگری فەرەنسا بە ڕۆژنامەی لۆمۆندی ڕاگەیاندووە، "هیچ هێزێکی فەرەنسی بەشداری ئۆپەراسیۆنەکانی ئۆکرانیا نییە،"لیکۆرنۆ" پشتڕاستی کردەوە کە "ئەو بەڵگەنامانەی باسکراون لە سوپای فەرەنساوە نەهاتوون، هەر بۆیەش هیچ لێدوانێک لەسەر ئەو بەڵگەنامانە نادات کە سەرچاوەکەیان پشتڕاست نەکراوەتەوە،دەسەڵاتدارانی ئۆکرانیا جەختیان لەوە کردووەتەوە کە فایلە دزەپێکراوەکان "زانیاری ساختە"یان تێدایە.بە گوتەی شرۆڤەکارانی سەربازی، بەشێکی دیاریکراو لە بەڵگەنامەکان بە مەبەستی زیادەڕەوی لە خەمڵاندنەکانی ئەمریکا سەبارەت بە شەڕی ئۆکرانیا و کەم سەیرکردنی ژمارەی کوژراوانی سەربازانی ڕووسیا دەستکاری کراون.

ئەمەش هاوکات بوو لەگەڵ جەختکردنەوەکەی ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا کە نابێت ئەوروپا ببێتە ملکەچی ئەمریکا، لەکاتی گەشتەکەیدا لە چینەوە بۆ سەردانێکی ٣ ڕۆژە.

کاغەزەکانی پێنتاگۆن چی لەخۆگرتبوو

بەشێک لە بەڵگەنامەکانی پەیوەست بە ئۆکرانیا کە بە "نهێنی و نهێنی سەرەکی" ناوزەد کراوە و بەرواری مانگی شوبات و ئازاریان نووسراوە، پلانی ئەمریکا و ناتۆ نیشان دەدەن بۆ ڕاهێنان و پڕچەککردنی هێزەکانی ئۆکرانیا لە پێش هێرشێکی بەرپەرچدانەوەی پلان بۆ داڕێژراو لە بەهاری ئەمساڵدا.وێنەی لانیکەم ١٠ لاپەڕە بەڵگەنامەی زۆر نهێنی، کە پێدەچێت لە ٢٨ی شوبات و ٢ی ئازار پێکەوە چاپکرابن، لە دیسکۆرد بڵاوکرانەوە کە پلاتفۆرمی چاتێکی بەناوبانگە لەلایەن یاریزانانەوە، پێش ئەوەی بە شێوەیەکی بەرفراوانتر لە تویتەر و تێلێگرامدا بڵاوبکرێنەوە.

بەڵگەنامەیەک پلانی وردی ئەو کەلوپەلانە لەخۆدەگرێت کە وڵاتانی ڕۆژئاوا لە بەهاری ئەمساڵدا دەیگەیەننە ئۆکرانیا، وەک ژمارەی ئەو تانک و زرێپۆشانەی کە هەر وڵاتێک دەینێرێت و وادەی مەزەندەکراوی گەیشتنیان، هەروەها دۆخی بەرنامەکانی مەشق و ڕاهێنان لەلایەن وڵاتانی ناتۆوە.چەند کاتژمێرێک پێشتر وەجبەیەکی دیکەی زیاتر لە 100 بەڵگەنامە لە تویتەر بڵاوکرایەوە، کە وادیارە ئەو زانیارییە نهێنییانەی ئاشکرا کردبوو کە دەزگا سیخوڕیەکانی ئەمریکا بەدەستیان هێناوە، نەک تەنها سەبارەت بە ڕووسیا، بەڵکو هاوپەیمانەکانی وەک ئیسرائیل و کۆریای باشووریش.

یەکێک لە بەرپرسە باڵاکانی ئەمریکا دزەپێکردنی بە "پێشکەوتنێکی هەواڵگری گەورە" وەسف کرد.بەڵگەنامە دزەپێکراوەکانی پنتاگۆن جەختکردنەوەیەکیان تێدابوو کە سەرکردایەتی مۆساد، دەزگای هەواڵگری دەرەوەی ئیسرائیل، هانی هاووڵاتیان و کارمەندەکانی داوە بۆ بەشداریکردن لە ناڕەزایەتییەکانی دژ بە حکومەت.

ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز بڵاویکردەوە، بەڵگەنامە دزەپێکراوەکان وردەکاری گفتوگۆی تایبەتی نێوان بەرپرسانی باڵای کۆریای باشوور لەخۆدەگرێت سەبارەت بە فشارەکانی ئەمریکا بۆ سەر هاوپەیمانی ئاسیا بۆ یارمەتیدانی دابینکردنی چەک بۆ ئۆکرانیا و سیاسەتی سیئۆل بۆ ئەوەی ئەو کارە نەکات.وەزارەتی دادی ئەمریکا لێکۆڵینەوەی کردەوە بۆ ئەوەی هەوڵی دیاریکردنی سەرچاوەی ئەو بەڵگەنامە دزەپێکراوانە بزانێت و پنتاگۆنیش ڕایگەیاند کە لێکۆڵینەوە لەو بابەتە دەکەن.واشنتۆن مەترسییەکانی پەیوەست بە دزەپێکردنی بەڵگەنامە نهێنییەکان هەڵدەسەنگێنێت.وەزارەتی بەرگری ئەمریکا ئەمڕۆ یەکشەممە ڕایگەیاند، ئەمریکا هەر مەترسییەک بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتەکەی هەڵدەسەنگێنێت کە ئەگەری هەیە لە ئەنجامی دزەپێکردنی بەڵگەنامە نهێنییەکان سەرهەڵبدات، بەتایبەتی پەیوەندیدار بە ململانێکانی ئۆکرانیا.ئەم دزەپێکردنی بەڵگەنامە نهێنییەکان، کە هەفتەی ڕابردوو لەلایەن ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمزەوە ئاشکراکرا، نەک هەر ڕاپۆرت و بەڵگەنامەکانی پەیوەست بە ململانێی ئۆکرانیا لەخۆدەگرێت، بەڵکو پەیوەندی بە شیکارییە زۆر هەستیارەکانی هاوپەیمانەکانی ئەمریکاوە هەیە.وتەبێژی پنتاگۆن سابرینا سینگ وتی: "هاوکاری نێوان دەزگاکان دەستیپێکردووە بۆ هەڵسەنگاندنی کاریگەری (دزەکردن)ی ئەم بەڵگەنامە ڤیدیۆیانە لەسەر ئاسایشی نیشتمانی و لەسەر هاوپەیمانان و هاوبەشەکانمان."وەزارەتی دادی ئەمریکا کە ڕۆژی شەممە لێکۆڵینەوەی کردەوە، هەوڵی دیاریکردنی سەرچاوەی دزەپێکردنەکان دەدات و تا ئێستاش بەدواداچوون بۆ ڕەوایەتی بەڵگەنامە بڵاوکراوەکان دەکات.ڕۆژنامەی واشنتۆن پۆست لە زاری بەرپرسانی ئەمریکاوە بڵاویکردەوە، بەشێک لەو بەڵگەنامانە ساختە بوون. بەڵام زۆربەیان ڕەسەنن و یەکدەگرنەوە لەگەڵ ڕاپۆرتەکانی سی ئای ئەی کە لە کۆشکی سپی و پنتاگۆن و وەزارەتی دەرەوەدا بڵاوبوونەتەوە، بەپێی هەمان سەرچاوە.

کامەران کەریم