زایەڵە - فوئاد عوسمان روژنامەنووس و چاودێر بەزایەڵەی ڕاگەیاند، ماوە ماوە بەتایبەتی لەو کاتانەی کە خەڵک داوای مافە رەواکانی خویی دەکات، یەکسەر بە مەترسی لەناوچوونی و نەمانی قەوارەی هەرێم چاوترسا دەکرێت، خەڵکیش لەبەر ئەوەی خۆی بە خاوەنی ئەو قەوارەیە دەزانێ و خەباتی بۆ کردوە و خوێنی بۆ رشتووە زیاتر لەسەر ئەو قەوارەیە رژدە و کە باسی نەمانی دەکرێ ترسێک لە دەرونیان دروست دەبێت.
هەموو کات ئەو پرسیارە لە ناخیدا دەخولێتەوە ئایە قەوارەی هەرێم مەترسی لەناوچوونی لەسەرە یان نا یان مەبەست تەنها چاوترسنادنی ئەو خەڵکە خێر لەخۆ نەدیتەیە و بێدەنگ کردنیەتی لەو کاتانەی داوای مافەکانی دەکات، ئەگەر سەیرێکی ئەو گفتوگۆیانە بکەین کە لە کاتی گفتوگۆ کردنی بودجەی ئیتحادی بەرچاو کەوت، بەتایبەتی لە ماددەکانی تایبەت بە هەرێمی کوردستان بەتایبەتی ماددەکانی 13 و 14 برگەی گێرانەوەی پاشەکەوتی موجەی پاشەکەوت کراوی فەرمانبەران و برگەی 8ی مادەی 14 کە رێگری لە هەر نادادپەروەریەک دەگرێت کە بەرامبەر هەر پارێزگایەک بکرێت، دیسان باسی بوونی مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێمیان كرا، من نازانم بۆ دەبێ باس کردنی نادادپەروەری مەترسی بێت..؟ ئەگەر فیعلا داپەروەرن لە دابین کردنی مافی خەڵک بۆ دەبێ بترسین لە ماددەیەکی وا کە هاوشێوەی چەندان مادەی تر ئەگەر بێ گرفت بروا رێچکەی خۆی دەگرێ.
وتیشی، ئەگەر گوزەرێک بەو ماددانەی دەستوردا بکەین کە تایبەتن بە هەرێمی کوردستان و قەوارەکەی زۆر بە روونی بۆمان دەردەکەوێت کە قەوارەی هەرێم قەوارەیەکی دەستوریە و ئەو سەرکردانەی کە کاریان بۆ کردوە بەتایبەتی خوالێخۆشبی ( مام جەلال) زۆر بەدیقەت و وردی ئەو ماددانەیان جێگیر کردوە کە حسابێکی وایان کردوە ئاوا بە ئاسانی مەترسی لەسەر ئەم قەوارەیە دروست نەبێت هەروەک ماوە ماوە خەڵکی پێدەترسێنن.ئەگەر تەماشای ماددەی 117 اولا بکەین کە تیایدا هاتووە ( یقر هذا الدستور عند نفاذه اقلیم کردستان و سلطاته القائمە اقلیما اتحادیا ) واتا ئەم دەستورە لەگەڵ کار پێکردنی دان بە هەرێمی کوردستان و دەسەلاتەکانی وەک هەرێمێکی ئتیحادی دادەنێ..ئەمە دانپێدانانی دەستورە بە قەوارەی هەرێم لەمادەکانی تر باسی دەسەلاتەکان هەرێمی کردوە.بێ گومان بۆ نەمانی قەوارەی هەرێمی دەبێ ماددەی 117 لەغو بکرێت یان هەموار بکرێت ئەوەش پێم وانیە وا ئاسان بێت کە بە هیچ کەسێک بکرێت، چوونکە لە هەمان دەستور لە مادەی 126 برگەی چوارەمدا زۆر بەروونی پارێزبەندی بۆ ئەم بابەتە داناوە ، لەو ماددەیەدا واتا لەماددەی 126 برگەی چوارەمدا هاتووەالمادە 126 رابعا( لا یجوز اجراء ای تعدیل على مواد الدستور من شانه ان ینتقض من صلاحیات الاقالیم التی لا تکون داخلە ضمن الاختصاصات الحصریە للسلطات الاتحادیة لا بموافقة السلطة التشریعیة للاقلیم وموافقة اغلبیغ سکانه باستفتاء العام)واتا نابێت هیچ مادەیەکی دەستور هەموار بکرێت کە دەسەلاتەکانی هەرێَمەکان کەم بکاتەوە ( نەک نەیهێلی) کەمیش بکاتەوە، کە دەسەلاتی حەسری حکومەتی ئیتحادی نین ، بە رەزامەندی پەرلەمانی هەرێمەکە نەبێت و زۆرینەی خەڵکەکەی لە راپرسیەکی گشتی دەنگی بۆ نەدات.
ئەوەشی خستەڕوو، خەڵکی کوردستانش لەبەر ئەوەی ئەو قەوارەیە بە بەرهەمی خوێنی ئەو هەزاران شەهیدە دەزانێ کە خوێنیان بۆ بنیادنانی داوە مەحاڵە دەنگ بۆ شتێکی وا بدەن ئەگەر لە پەرلەمانیش دەنگ بۆ شتێکی وا بدرێت کە پێم وایە مەحاڵ ترە.واتا بەهیچ شێوەیەک مەترسی لەناوبردنی قەوارەی هەرێم نیە و پێم وا نیە دروستیش بێت نەک بە جێگیر کردنی برگەی 8ی ماددەی 14 کە باس لە تەمویلی راستەخۆی هەر پارێزگایەک دەکات کە هەستی بە نادادپەوەری کرد کە وەک ماددەیەک جێگیر کرا و بگرە بە گیرانەوەی پاشەکەوتی موچەی پاشەکەوت کراوی کارمەندانیش کە بەناحەق لە یاساکە لادرا.
بۆیە قەوان لێدانی درست بوونی مەترسی لەسەر هەرێم تەنها و تەنها بۆ چاوترساندنی خەڵکە و بەس تاکو بێدەنگ و سەرکوت بێت لە ئاست مافەکانیان.
کامەران کەریم
