تعیین تکلیف چند پرونده حساس در سفر اردوغان بە بغداد و اربیل

زایلە - کارشناسان امور ترکیه و عراق اتفاق نظر دارند که سفر رئیس جمهور ترکیه به بغداد یک سفر پروتکلی نخواهد بود و به تعیین تکلیف چند پرونده حساس میان دو کشور خواهد انجامید.

به گزارش «العالم الجدید» این دومین سفر اردوغان به عراق است. او در سال 2011 نیز به عراق سفر کرده بود. همچنین این سفر چند روز پس از سفر مهم او به عربستان، قطر و امارات است.

عراق و ترکیه پرونده‌های مشترک بسیاری تقریبا در همه زمینه‌ها دارند که شاید از همه مهم‌تر پرونده آب و کاهش شدید جریان آب در رودخانه‌های دجله و فرات به اندازه 30 درصد حق‌آبه عراق باشد.

دو کشور توافق‌نامه‌ای درباره آب‌های مشترک ندارند و صرفا پروتکل‌هایی در دهه‌های گذشته درباره آب‌های مشترک امضا کرده‌اند.

پرونده مهم دیگر میان دو کشور مسئله امنیت و عملیات گسترده زمینی و هوایی ترکیه در خاک عراق علیه نیروهای حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک.) است.

از اوایل سال 2021، ترکیه بر حجم عملیات خود افزود و در مناطقی از استان‌های دهوک و نینوا نیز پاسگاه‌های زمینی برپا کرد و به بهانه تعقیب نیروهای پ.ک.ک. چندین پایگاه نظامی در خاک عراق راه‌اندازی کرده است.

«جواد گوک»، تحلیلگر سیاسی ترکیه‌ای، تأکید می‌کند که سفر اردوغان به عراق بسیار مهم خواهد بود و هرگز شبیه سفرهای قبلی او نیست.

به گفته گوک، این سفر ابعاد فنی و عملی بسیاری خواهد داشت به خصوص که به نظر می‌آید عراق در پی استفاده از اهرم‌های فشار خود برای رسیدن به نتایج مناسب به ویژه در پرونده آب است.

وی می‌افزاید که دولت ترکیه هم در پی همکاری با عراق است و نمی‌خواهد این سفر یک سفر پروتکلی باشد و کمیته‌های فنی میان دو کشور تشکیل جلسه خواهند داد و طبعا مهم‌ترین مسائل، آب و امنیت خواهد بود.

در این میان، متغیر تازه‌ای که وارد عرصه شده پروژه راهبردی «جاده توسعه» است که عراق از آن رونمایی کرده و قرار است بندر بزرگ فاو را به مرز ترکیه و از آنجا به اروپا متصل کند و منافع اقتصادی کلانی برای هر دو کشور خواهد داشت.

گوک تأکید می‌کند که ترکیه آماده همکاری در اجرای این پروژه است به‌ خصوص که این پروژه به معنای مسیر جدیدی برای تقویت تجارت خارجی ترکیه است.

«عادل زین العابدین» کارشناس روابط عراق و ترکیه، نیز معتقد است که تمرکز اصلی در سفر اردوغان به بغداد بر مسائل اقتصادی و تجاری خواهد بود به خصوص که اوضاع اقتصادی ترکیه چندان مناسب نیست و عراق یک شریک اقتصادی و تجاری مهم برای این کشور است.

وی می‌افزاید که موضوع ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان عراق از طریق ترکیه نیز از مهم‌ترین محورهای این سفر خواهد بود و به احتمال قوی در این باره توافقاتی انجام خواهد شد به خصوص که همه طرف‌ها از وضعیت توقف صادرات اقلیم خسارت می‌بینند.

به گفته زین العابدین، در پرونده پ.ک.ک. اردوغان از بی عملی عراق در اخراج عناصر پ.ک.ک. به‌شدت ناراضی است و قطعا مذاکرات مفصلی در این باره با مقامات عراقی خواهد داشت که به تقویت همکاری‌ امنیتی و تشدید تدابیر امنیتی در مرزهای دو کشور خواهد انجامید.

به نظر زین‌العابدین هم ترکیه توجه بسیاری به پروژه جاده توسعه دارد به خصوص که این مسیر ترکیه را به کشورهای شورای همکاری وصل می‌کند و اردوغان پیش‌تر در سفرش به کشورهای شورای همکاری در این باره مذاکراتی داشته است.

از سوی دیگر، سلجوق باجالان، پژوهشگر مرکز مطالعات خاورمیانه (اورسام) تأکید می‌کند که همه در عراق و ترکیه در انتظار این سفر هستند چون قرار است تکلیف برخی پرونده‌های حساس میان دو کشور در این سفر تعیین شود و آن را باید نه یک سفر تشریفاتی که سفر توافقات میان دو کشور دانست.

به گفته باجالان، پرونده آب و ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان عراق و تعیین تکلیف خسارتی که ترکیه باید به عراق بابت سال‌ها صادرات غیر قانونی اقلیم کردستان بپردازد، از مسائل مهمی خواهد بود که در این سفر بررسی می‌شود.

صادرات ترکیه به عراق از 15 میلیارد دلار فراتر رفته و آنکارا تلاش می‌کند که آن را به 20 میلیارد دلار در سال برساند. در آمارهای ماهانه ترکیه، عراق همیشه در صدر لیست کشورهای واردکننده از ترکیه است.

روز گذشته، هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه گفت که در جریان سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به بغداد، بیش از 20 توافقنامه امضا می شود.

وی همچنین به اقدامات کنونی از مدت‌ها قبل بین دو کشور در حوزه‌های امنیت، انرژی، کشاورزی، آب، بهداشت و آموزش اشاره کرد.

رئیس دستگاه دیپلماسی ترکیه گفت که اردوغان در سفر به عراق به بغداد و اربیل خواهد رفت.

همچنین اردوغان تأثیر بسیاری بر برخی نیروهای سیاسی عراق به خصوص در میان اهل سنت دارد و پیش از این در انتخابات 2021 با آشتی دادن «خمیس الخنجر»(رئیس ائتلاف عزم) و «محمد الحلبوسی»(رئیس پارلمان عراق) نقش اصلی را در یکپارچه کردن نیروهای سیاسی اهل سنت داشت. همچنین بسیاری از چهره‌های سیاسی عراق،روابط نزدیکی با «هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه و رئیس سابق سرویس اطلاعات این کشور دارند.