تاملی دربارەی مولودی خوانی نیچیروان بارزانی

زایلە - وایرال شدن ویدئویی قدیمی از مولودی خوانی نیچیروان بارزانی باب تاملاتی تازه دربارەی سیاست مذهبی حکومت اقلیم کردستان و احزاب حاکم بر آن را می گشاید.
به ویژه با این ملاحظه که فیلم مزبور در آستانەی انتخابات پارلمانی و با هدف جلب نظر رای دهندگان از آرشیوهای حزبی بیرون آمده است.
همزمان با این رخداد، در سلیمانیه پایتخت اتحادیەی میهنی کردستان یک همایش بین المللی قرائت قرآن با مشارکت مقامات عالی این حزب در حال برگزاری است.
علاوه بر آن در روزها و هفته های اخیر مقامات دو   حزب عمده به طور مکرر با روحانیان و علمای دینی کرد دیدار و جلسه داشته اند.
به طور مثال در دیداری که دهها نفر از علمای اربیل در روز 31 اوت با مسعود بارزانی داشتند، یکی از حضار با ستایش از عملیات مشترک حزب دمکرات و ارتش عراق در اوت 1996 و اخراج اتحادیەی میهنی از اربیل خطاب به بارزانی گفت؛
این رخداد مصداق دفع افسد - اتحادیه - بدست فاسد - صدام - بود و اگر اتفاق نمی افتاد، اربیل امروز مملو از حسینیه و اماکن مذهبی شیعه می شد!
اشارەی این ماموستا به وجود حسینیەی سلیمانیه است که نمادی از نفوذ فرهنگی و سیاسی ایران  به شمار می رود.
اشارەای کە از یک زمینەی تبلیغاتی و گفتمانی معین می آید؛ حزب دمکرات کردستان در سال های اخیر بر خلاف اتحادیەی میهنی کە روابط نزدیکی با جریانات شیعی عراق و ایران داشته، عمدتا به کشورهای سنی نظیر ترکیه، عربستان و امارات و دستجات سنی داخل عراق متکی بوده است.
پویایی حاصل از این دو اردوکشی متفاوت آن را قادر می سازد تا نزد کردهای غالبا سنی مذهب، خود را مدافع راست آیینی و پاسدار هویت سیاسی غالبا سنی محور کردی بنمایاند.

با این اوصاف عوامل و دلایل برجسته شدن هویت و عناصر دینی در گفتمان سیاسی دو حزب اصلی، پرسشی پراهمیت است،
حزب دمکرات از دیرباز به علت خاستگاه اجتماعی و عقبەی روحانی خانوادەی بارزانی، بیش تر از اتحادیەی میهنی به جلب رای و نظر اقشار سنتی و محافظه کار جامعه توجه داشته است.
حزب مزبور همیشه در بیان خود از دو گفتمان به موارات هم بهره می برد:
گفتاری سکولار، ملی گرا و معطوف به نوسازی برای خطاب قرار دادن اقشار میانی و متوسط جامعه.
و گفتاری سنتی و آغشته به مفاهیم مذهبی که یادآور لحظات ابتدایی زایش ناسیونالیسم کرد در فضای روحانی و سرشار از معنویت آغاز سدەی گذشته است.
گفتمان دوم تا پس از قیام 1991 و رخ نمودن الزامات حکمرانی در زبان و ادبیات اتحادیەی میهنی غائب بود.
اکنون اما به نظر می رسد که اتحادیەی میهنی بر خلاف مرام سکولار و مشی ظاهرا سوسیال دمکرات خود به سرعت در حال جبران مافات است.
این حزب به منظور عقب نماندن از قافله در حال نردیک شدن به جماعات و دستجات مذهبی است و شعائر و عناصر اسلامی بیش از گذشته در ادبیات رسمی و بیان سران آن به چشم می خورد.
بر مبنای یک سیاست مشخص، هر دو حزب تلاش کردەاند، رویکردی رسمی و بروکراتیک را جایگزین رویه های شخصی و غیر رسمی سابق در تعامل با اشخاص و نهادهای مذهبی نمایند.
امری که در فضای عمدتا سنتی و عرفی نهاد مذهب در کردستان که چندان پذیرای رویه های دیوان سالاری نیست، خالی از چالش و تنش نبوده است.
فارغ از موارد پیش گفته، یک علت مهم دیگر، مذهبی شدن فزایندەی جامعەی کردستان، یحتمل بر اثر کژکارکردی احزاب حاکم و انسداد مفهوم سکولاریسم در سایەی عملکرد بد آنهاست.
بر خلاف ایران که به دلیلی مشابه، حرکت عمومی به سمت دین گریزی است، در اقلیم کردستان مطابق الگوی عمومی خاورمیانه، جامعەی ناراضی از سکولاریسم تحریف شده روز به روز بیش تر به سمت پناه گاههای دینی و معنوی می خزد.
در حقیقت بخشی از سیاست مذهبی جدید دولت اقلیم و احزاب حاکم، معلول این پویایی است.
آنها می خواهند قبل از آن که دیر شود و کسان و جریاناتی از بیرون سوار این موج شوند، خود فرمان آن را بدست گیرند.
با این وصف، اکنون پرسش این است؛ سیاست مذهب اقلیم کردستان چه اندازه به لحظەی تاریخی عربستان سعودی در سال 1979 نزدیک است.
زمانی که ریاض از هراس سرایت پیامدهای انقلاب اسلامی در ایران و حادثەی خونین اشغال مسجد الحرام توسط موعود گرایان، سیاست انفتاح و نوسازی فرهنگی و اجتماعی را رها کرد. و عملا چند دهه به دولتی اسلام گرا با رویکردی خشکه مقدس و محافظه کار تبدیل شد؟
این وقفه عملا تا سال 2016 و آغاز اصلاحات بن سلمان به طول انجامید.
هر چه باشد در سال های آتی باید منتظر صورت بندی جدیدی از سیاست مذهبی اقلیم کردستان بود. امری که بارقه های آن از اکنون دیده می شود.
صلاح الدین خدیو