ئەنجوومەنی باڵای فەتوای هەرێمی کوردستان فەتوایەکی نوێی دەرکرد

زایەڵە ـ ئەنجوومەنی باڵای فەتوا لە هەرێمی کوردستان فەتوایەکی نوێی دەرکرد، ئەمەش دەقەکەیەتی:

له‌م دواییانه‌دا چه‌ندین كێشه‌و گرفت كه‌وته‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ كاروباری كۆمپانیاكانی ده‌رمان و زه‌وی زارو باڵه‌خانه‌ سه‌یاره‌و … هتد
بۆیه‌ ئه‌نجومه‌ن له‌ دانیشتنی ژماره‌ (6) له‌به‌رواری 2/7/2024، چه‌ند رێنماییه‌كی شه‌رعی پێویستی ڕاگه‌یاند سه‌باره‌ت به‌ كاروباری كۆمپانیاكان بۆ ئه‌وه‌ی چیتر گرفت و كێشه‌ دروست نه‌بێت له‌و مامه‌ڵانه‌دا له‌چوارچێوه‌ی شه‌رع ده‌رنه‌چن، به‌م شێوه‌یه‌ی لای خواره‌وه‌:
یه‌كه‌م / له‌رووی شه‌رعه‌وه‌ دروست نیه‌ كه‌سێك بكرێته‌ وه‌كیل بۆ ئه‌نجامدانی گشت كاروبارێك به‌بێ‌ دیاری كردنی كاره‌كه‌، چونكه‌ ئه‌وه‌ ده‌بێته‌ مایه‌ی نه‌زانراوی و فێڵی گه‌وره‌ی تیادا په‌یدا ده‌بێت، وه‌ك پێشه‌وا نه‌وه‌وی ده‌فه‌رموێت: (فلو قال: وكلتك في كل قليل وكثير أو فى كل أموري أو فوضت إليك كل شيئ لم يصح) “مغنى المحتاج في شرح المنهاج 3/239”.

دووه‌م / ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی كه‌ نوسیگه‌كانی خانووبه‌ره‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی مافی (ده‌ڵاڵَی و وه‌كاله‌ت به‌ ئه‌جر) وه‌ری ده‌گرن له‌كاتێكدا كه‌ ته‌ره‌فێك یان هه‌ردوو ته‌ره‌ف په‌شیمان ده‌بنه‌وه‌، حه‌رامه‌ و پێویسته‌ خۆیانی لێ‌ بپارێزن و ئه‌صل وایه‌ په‌شیمان بوونه‌وه‌كه‌یان به‌بێ‌ به‌رامبه‌ر قبوڵ بكرێت، وه‌ك پێغه‌مبه‌ری ئازیزمان (صلی الله علیه وسلم) دەفەرموێت: (من أقال نادما بيعته أقال الله عثرته يوم القيامة) رواه أبو داود وابن ماجة و البزار عن ابى هريرة – رضي الله عنه -. برقم (3460) برقم (2199) (8967).

سێیه‌م / پێویسته‌ ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی وه‌كیل و لقیان هه‌یه‌ ده‌سه‌ڵاته‌كانیان به‌وردی دیاری بكه‌ن بۆ لقه‌كانیان و پێویسته‌ لقه‌كانیش له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و ده‌سه‌ڵاتانه‌دا كه‌ بۆیان دیاری كراوه‌ مامه‌ڵه‌ بكه‌ن به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ لقه‌كان به‌رپرسیار ده‌بن له‌هه‌ر گرێبه‌ست و مامه‌ڵه‌یه‌ك مه‌گه‌ر پێش ئه‌وه‌ی كاره‌كه‌ ئه‌نجام بده‌ن كۆمپانیای سه‌ره‌كی لێ ئاگادار بكه‌نه‌وه‌ یان ڕاوێژ بكه‌ن له‌گه‌ڵیاندا، له‌و كاته‌دا كۆمپانیای سه‌ره‌كی به‌رپرس ده‌بێت.

چواره‌م / هه‌ركات ناكۆكی په‌یدا بوو له‌ نێوان كۆمپانیای سه‌ره‌كی و لق و وه‌كیله‌كانیدا، ئه‌وه‌ ده‌چێته‌ چوارچێوه‌ی داواكاری (الدعوی)، بۆیه‌ پێویسته‌ هه‌ردوو ته‌ره‌ف و شاهید له‌به‌رده‌م شه‌رع و دادگا ئاماده‌بن، بۆ یه‌كلاكردنه‌وه‌ی بابه‌ته‌كه‌ له‌ پێناو به‌دیهێنانی دادپه‌روه‌ری و به‌ته‌نها وه‌ڵامی شه‌رعی ته‌ره‌فێك نادرێته‌وه‌.

پێنجه‌م / ئه‌و پاره‌ زیادانه‌ی له‌ كڕیار یان فرۆشیار وه‌رده‌گیرێت له‌ نوسینگه‌كانی زه‌وی یان پیشانگه‌كانی ئۆتۆمبێل به‌ناوی شاگردانه‌ یان چایچی ئه‌گه‌ر به‌خواست و ئاره‌زوو مه‌ندانه‌ نه‌بێت حه‌رامه‌ و ده‌چێته‌ چوار چێوه‌ی (غصب الحیا‌ء) وه‌ وه‌ك له‌ سه‌رچاوه‌ فیقهیه‌كاندا هاتووه‌ (المأخوذ حياء كالمأخوذ غصبا) كه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ فه‌رمووده‌ی (لايحل مال امرئ مسلم الا بطيب نفسه) رواه البيهقي والدار قطني وابن والحاكم بطرق مختلفة عن ابن عباس – رضي الله عنه – ينظر: التلخيص الحبير للحافظ العسقلاني (3/101).
شه‌شه‌م / ئه‌گه‌ر هاوڵاتیه‌ك كه‌سێك یان كۆمپانیایه‌كی كرده‌ وه‌كیل بۆ كرینی كاڵایه‌ك یان زه‌ویه‌ك یان خانویه‌ك پێویسته‌ به‌ ئه‌مانه‌ته‌وه‌ كاره‌كه‌ی بۆ ئه‌نجام بدات و دروست نییه‌ یه‌كه‌م جار بۆ خۆی بیكرێت به‌كه‌متر، پاشان به‌زیاتر به‌ ئه‌وی بفرۆشێته‌وه‌ و ته‌نها ئه‌وه‌ی بۆی دروسته‌ كرێی ده‌ڵالی وه‌ك (الوكالة بالأجر) .