وەزارەتی سامانەکانی عێراق وشکبوونەوەی نزیکەی 3 هەزار دەریاچەی ماسی ڕادەگەیەنێت

زایەڵە - شوان جاف پارێزه‌ری ژینگه‌ بەزایەڵەی ڕاگەیاند: وه زاره تی سه ڕچاوه کانی ئاوی عێراق ڕایگه یاند، له چوارچێوه ی هه وڵه ماندوونه ناسه کانی بۆ ڕووبه ڕووبوونه وه ی ئه و قه یرانی ئاوه ی که وڵاته که پێیدا تێده په ڕێت، که سه ڕکه وتوو بووه له پڕکردنه وه ی نزیکه ی 3 هه زار حه‌وزی ماسی بێ مۆڵه تی له سه ڕتاسەری پارێزگاکانی عێراق وە وەزارەتەکە ڕایگەیاندووە، لە بەیاننامەیەکدا، کە ستافەکەی بەردەوامە لە هەڵمەتەکەی بۆ لابردنی دەریاچەی ماسی، کە بە پێشێلکردنی هەموو کەرتەکانی بەرپرسیارێتی دروستکراون بۆ پاراستنی سامانی ئاو و دڵنیابوون لە دابەشکردنی دادپەروەرانەی.ئاماژەی بەوەشکرد، کارەکە بریتی بوو لە لابردنی دەریاچەکانی ناو حەوزی ڕووباری دیجلە بە بڕی ٢٢١٢ دەریاچە و حەوزی ڕووباری فورات بە بڕی ٧٥٣ دەریاچە. کارەکە بریتی بوو لە، وەک هەنگاوی یەکەم،كردنه‌وه‌ی ئاوەڕۆی دەریاچەکان، پاشان فڵچەکردنی شانەکانیان، و بڕینی ئاوەکە". بڕینی کارەبا لێیان پرۆژه‌كانی به‌خێوكردنی ماسی.

وتیشی:  ئاماژەی بەوەدا کە هەڵمەتەکانی دوورخستنەوە بە هاوکاری لەگەڵ ستافی وەزارەت لەگەڵ بەشی کشتوکاڵ و کارەبا لە قایمقامیەتەکان ئەنجام دەدرێن، هەروەها بە پاڵپشتی هێزە ئەمنییەکان لەناو بەشەکانی بەرپرسیارێتیدا.سەبارەت بە کۆی ڕێژەی هەڵگرتنی ئەو سەرپێچیانەی کە وەزارەت ئەنجامی دەدات، خالد شەماڵ وتەبێژی وەزارەتەکە لە بەیاننامەیەکدا بۆ ئاژانسی هەواڵی فەرمی، دووشەممە ڕایگەیاند، “پێشێلکارییەکانی سەر ڕووبارەکان زۆرن، و لە ئەنجامی کەڵەکەبوونی چەندین ساڵە، هەڵمەتی لابردنی پێشێلکارییەکان تا ئێستا بەردەوامە، و لەسەدا (40%)ی ئامانجەکانی بەدەستهێناوە”، ئاماژە بەوە دەکات کە “هەڵمەتی هەڵگرتنی پێشێلکارییەکان لە ڕێگەی هەماهەنگی لەگەڵ هێزە ئەمنییەکان بە هەموو جۆرەکانی و لەگەڵ ئەنجومەنی باڵای دادوەری ئەنجام دەدرێت .بەڵام شەماڵ ناڕەزایی خۆی لە وەڵامی هاووڵاتیان بۆ کەمپینەکە دەربڕی، و ڕایگەیاند کە "لە ئاستی پێویستدا نییە، و پێویستمان بە پاڵپشتی هەموو دامودەزگاکان هەیە، بۆ پاڵنانی هاووڵاتیان بۆ کەمکردنەوە و ڕێگریکردن و ڕاپۆرتکردنی حاڵەتەکانی سەرپێچی ، هەم بینراو و هەم پێشبینی نەکراو،کۆمەڵێک فاکتەر لەماوەی چوار وەرزی ڕابردوودا لەسەر وڵاتەکە کۆبوونەوە، ئەمەش خستیە دۆخێکی زۆر مەترسیدارەوە سەبارەت بە دۆخی ئاو، جگە لەو سیاسەتە ئاوییانەی هەندێ لە دراوسێکان بەرامبەر عێراق پیادەیان کرد، کە هۆکار بوو بۆ دابەزینی مەترسیدار لە ئاستی ئاو و یەدەگی ئاوەکەیدا، وەرزی وشکەساڵی بەردەوام و لاوازی ڕێژەی بارانبارین بەشداربووە لە ماوەی هاویندا، جگە لە خراپ بەڕێوەبردنی مەلەفی ئاو و ئەو خراپ بەکارهێنانانەی کە وەزارەتی سامانەکان گلەیی لێدەکەن، قەیرانی ئاوی ئەمساڵ زیاتری کردووە بە شێوەیەکی بێ وێنە.

هێمای بەوەشکرد: هەر بەو ئاراستەیە، دووشەممە، مامۆستا نەبیل ئەلمەرسەوی، پرۆفیسۆری ئابووری لە زانکۆی بەسرە، ژمارەیەکی سەرسوڕهێنەری پەیوەست بە فایلی ئاوی ئاشکرا کرد، ئاو لە ساڵی ٢٠١٩دا یەکسانە بە ٩٣ ملیار مەتر سێجا، لە کاتێکدا داهاتی ئاوی عێراق لە ساڵی ٢٠٢٣ گەیشتە ١٥ ملیار مەتر سێجا.ئاماژەی بەوەشکرد، کەمیی یەک ملیار مەتر سێجا لە پشکی عێراق لە ئاو بە مانای دەرچوونە لە 260 هەزار دۆنم زەوی کشتوکاڵی.سەبارەت بە قەبارەی دابەزینی بەرچاوی پشکی سەرتاسەری ئاو، ئەلمەرسومی ئاماژەی بەوەدا کە “پشکی سەرتاسەری ئاو لە ساڵی 2019 یەکسانە بە 2389 مەتر سێجا، لە کاتێکدا پشکی ئاوەکەی لە ساڵی 2023 یەکسانە بە 348 مەتر سێجا، واتە کە پشکی سەرتاسەری عێراق لە ئێستادا یەکسانە بە تەنها لەسەدا ١٤. لە پشکی خۆی لە ساڵی ٢٠١٩.دووپاتیشی کردەوە کە ڕادەی فشاری ئاو لە عێراقدا 3.7 لە کۆی 5 بەپێی پێوەرەکانی فشاری ئاو، بۆ ئەوەی عێراق بخرێتە لیستی ئەو وڵاتانەی کە پۆلێنکراون بە (مەترسی زۆر) سەبارەت بە کەمی ئاو و مەترسییەکانی، ئەلمەرسومی لە کۆتاییدا دەڵێت "پێوەرە جیهانییەکە پێشبینی دەکات تا ساڵی ٢٠٤٠ میزۆپۆتامیا ببێتە خاکێکی بێ ڕووبار، دوای ئەوەی ڕووبارەکانی دیجلە و فورات بە تەواوی وشک دەبنەوە، لە بەرامبەردا ئەو جووتیارە، سەجاد ئەلعەتبی دەڵێت، "لە ژیانیدا وەرزێکی وشکەساڵی و کەمی تێپەڕاندووە، وەک ئەوەی لەم وەرزەدا ڕوودەدات، ئەلعەتبی بە ئاماژەدان بە سیستمی مەڕەشنا کە وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاو لەم وەرزەدا لە دابەشکردنی بەشەخۆراکی ئاو بەسەر جووتیاراندا پەسەندی کردووە، بە ئەشرق ئەلئەوسەتی ڕاگەیاندووە، "ئەم سیستەمە زیانێکی زۆر بە باخ و هەموو زەوییە کشتوکاڵییەکان دەگەیەنێت.

بەپێی ئەم سیستەمە بڕیارە سێ چوار ڕۆژ جارێک جووتیار بەشی خۆی لە ئاو وەربگرێت، کێشەکە لەوەدایە کە ئەمە ڕووی نەدا، هەندێکجاریش زیاتر لە هەفتەیەک دوادەکەوێت، ئەمەش دەبێتە هۆی لەناوچوونی بەروبوومەکان لە ڕووناکیدا لە پلەی گەرمی زۆر بەرز.ئاماژەی بەوەشکرد، ئەم سیستمە (مەڕەشنا)یە لە هەموو حاڵەتێکدا سەرەتاییە و کێشەی ئاو چارەسەر ناکات، چونکە بەهەمان شێوە پەیوەستە بە سیستەمی ئاودێری گەشتیارییەوە کە سیستەمێکی سەرەتایی و کۆنە، وە وەزارەت پەنای بۆ بردووە چونکە هەن". هیچ بەدیلێکی مۆدێرن بۆ ئاودێری نییە.ئەلعەتبی پێشبینی کردووە، "زۆربەی جووتیاران لە ساڵانی داهاتوودا خۆیان لە کشتوکاڵکردن بەدوور دەگرن، ئەگەر کەمیی ئاوی توند بەردەوام بێت.

کامەران کەریم